Witamy serdecznie w Ośrodku Kultury Sportu i Turystyki we Wleniu

Zapraszamy na spotkanie podsumowujące terenowe badania etnograficzne dotyczące relacji ludzi z wodą w czasie kryzysu klimatycznego, które prowadzone były m.in. na terenie Gminy Wleń przez zespół badaczek antropologii kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego. W sobotę, 11 maja 2024 r. o godz. 16.00 w Cafe pod Skrzydłami OKSiT we Wleniu efekty swoich prac w bardzo ciekawy sposób mieszkańcom naszego regionu przedstawią dr Małgorzata Owczarska oraz dr Magdalena Kozhevnikova. Zapowiada się niezwykle interesująca rozmowa, bardzo ważna dla mieszkańców społeczności lokalnych, w której nie zabraknie zdjęć i dźwięków. To propozycja dla wszystkich mieszkańców Doliny Bobru, którym bliska jest rzeka i życie regionu toczące się wokół niej. Zapraszamy. Wstęp wolny! 

Wody Doliny Bobru: Turbulentne losy ludzko-nieludzkich relacji
Od 2022 r. zespół badaczek antropologii kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego prowadził badania terenowe związane z relacją ludzi z wodą w czasie kryzysu klimatycznego. Jedną z trzech lokalizacji badań w Polsce były Pilchowice i wybrane miejscowości gminy Wleń. 11 maja we Wleniu antropolożki, dr Małgorzata Owczarska i dr Magdalena Kozhevnikova, zaprezentują ogólny zarys projektu, jego cel oraz pierwsze wnioski znad Bobru i Wisły. Przedstawią lokalną specyfikę ludzkich relacji z wodą w kontekście zmian klimatycznych, skupiając się na nieraz trudnej historii i współczesnych wyzwaniach regionu. Bo badania nie są tylko dla naukowców, ale przede wszystkim dla społeczności lokalnych, dlatego wszystko będzie powiedziane w ciekawej formie i przystępnym językiem oraz wzbogacone prezentacjami zdjęć i odtwarzaniem dźwięków. 

Co w programie?
Przede wszystkim odpowiedzi na  zasadnicze pytania: Co to jest błękitna antropologia i dlaczego zrozumienie lokalnych relacji ludzi z wodą może pomóc zbudować zdatną do życia przyszłość, dla ludzi i innych istot, w dobie zmian klimatycznych? Jakie są relacje ludzi z wodą w Pilchowicach i gminie Wleń, ze szczególnym uwzględnieniem infrastruktur hydrologicznych, doświadczeń powodzi, suszy oraz zakwitów sinic? Tutaj specjaliści pokażą w jaki sposób wymienione problemy są w rzeczywistości społeczne i kulturowe, a nie jedynie inżynieryjne czy środowiskowe.. Do tego prezentacja multimedialnej mapy historycznych ujęć wody, zasilających wiejskie wodociągi okolicy Pilchowic – podróż wizualna i dźwiękowa oraz opowieść o małżach pracujących w miejskich stacjach uzdatniania wody i społecznych oraz etycznych tego aspektach.

Po prezentacjach zachęcamy do rozmów, uzupełniania, dzielenia się wiedzą i doświadczeniami. Zapraszamy do dyskusji! 

Kto poprowadzi spotkanie? 

dr Małgorzata Owczarska
Antropolożka kultury i etnografka. Adiunktka w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego, absolwentka studiów doktoranckich w SNS PAN oraz stypendystka Fulbrighta na Uniwersytecie Hawajskim w Mānoa w Honolulu. Prowadziła badania w Polsce, Litwie i Polinezji Francuskiej. Jej zainteresowania badawcze koncentrują się wokół błękitnej humanistyki, antropologii wody, etnografii Polinezji, aktywizmu ludów tubylczych i postkolonializmu.

- Woda, z perspektywy nauk społecznych, zawsze jest ściśle związana z danym miejscem, jego ludźmi oraz fauną i florą. Górskie wody Doliny Bobru odzwierciedlają turbulentne losy Dolnego Śląska, tworząc swoisty wodny świat. Rzeka często gwałtownie wylewała, a infrastruktura hydrologiczna – zarówno ta współczesna, jak i "poniemiecka" – odgrywa kluczową rolę w zrozumieniu ludzkich relacji z wodą, zarówno obecnie, jak i w przeszłości. Stąd istotne jest odniesienie się do takich wydarzeń historycznych jak budowa tamy w Pilchowicach w 1912 roku, PRL-owskie zanieczyszczenie rzeki, powódź z 1997 roku czy restrukturyzacja przemysłu w regionie, która zbiegła się w czasie z utworzeniem Krajobrazowego Parku Doliny Bobru. Analizuję również współczesne zjawiska, takie jak susze i zakwity sinic w zbiornikach retencyjnych. Rozważam koncepcję aktywnej roli wody w kształtowaniu rzeczywistości oraz metaforę dialogu między ludźmi a rzeką, który bywa nieraz brutalny i naznaczony ludzkimi koncepcjami kontroli, bezpieczeństwa, dbałości i porządku. Pytam się, czy "woda mówi", a jeśli tak, to w jaki sposób i do kogo? Te kwestie są szczególnie istotne w obliczu zmian klimatycznych, kiedy susze i gwałtowne ulewy stają się powszechne, a nasze podejście do wody ma kluczowe znaczenie dla przyszłości. 

dr Magdalena Kozhevnikova
Etnolożka i bioetyczka, absolwentka Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej UW oraz niemiecko-rosyjskiej magistratury „Komunikacja międzykulturowa” Moskiewskiego Uniwersytetu Humanistycznego i Alice Salomon Hochschule. W latach 2015-2018 pracowała w Instytucie Filozofii Rosyjskiej Akademii Nauk w Moskwie, obecnie adiunktka w IEiAK UW oraz członkini Zespołu Antropologii Niezdyscyplinowanej Instytutu Archeologii i Etnologii PAN. Zajmuje się podmiotami pozaludzkimi, transgatunkowością, posthumanizmem oraz etyką międzygatunkową.

- Z perspektywy etnografii i etyki przyglądam się relacji ludzi i małży słodkowodnych z gatunku skójka zaostrzona (Unio tumidus). Małże znajdują się w obcym dla nich środowisku wodociągów, gdzie zostały umieszczone, aby kontrolować jakość wody pitnej. Zastanawiam się nad tym, czy mamy do czynienia z pracą zwierząt czy z ich eksploatacją. Staram się umieścić relacje ludzi i zwierząt w szerszym kontekście, w którym każdy gatunek ma inną wiedzę o wodzie, inne umiejętności i potrzeby obcowania z nią. 

Badania nad Bobrem są częścią projektu finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki „Doświadczenie braku, nadmiaru i zrównoważonej obecności wody. Szkic w nurcie błękitnej antropologii” Sonata 16, projekt nr 2020/39/D/HS300618.